Rank, slank en sterk
In een overvol landschap moest een zo hoge en lange spoorbrug geen volumineuze verschijning zijn. En ook al is de Zandhazenbrug, een ontwerp van architectenbureau ZJA, een eye catcher, hij maakt geen gewichtige indruk. Het roept eerder verbazing op hoe een zo hoge en zo lange brug kan lijken te zweven en uit zulke ranke onderdelen kan bestaan. Denk eens aan de enorme krachten die ervoor nodig zijn een zwaarbeladen goederentrein te dragen over een vrije overspanning van meer dan tweehonderd meter.
De twee bogen raken elkaar niet, de buisvormige hangers zijn gekanteld en met hun lichte kleuren reflecteren die stalen vlakken het licht wat de brug smaller doet lijken. De verbindingen tussen dek en bogen zijn niet verticaal maar diagonaal, wat de brug sterker maakt, maar ook vanuit een bewegende auto veel levendiger om te zien. De portalen die de bovenleiding dragen hebben een vorm, kleur en maat die maakt dat ze lijken op te gaan in de brug. Ze zijn zo aan de diagonalen bevestigd dat ze optimaal gebruikt kunnen worden trillingen en de invloed van de wind op de brug te dempen. De portalen en diagonalen zijn smal genoeg het zicht niet te belemmeren wat treinreizigers op de verkeersstroom hebben, als ze eroverheen scheren.
Veel verborgen techniek
Er is heel wat voor nodig om deze brug, die er zo helder en vanzelfsprekend uitziet mogelijk te maken. Om gewicht, kracht en de maten met elkaar in overeenstemming te brengen en te laten voldoen aan de strenge eisen die voor een spoorbrug gelden, werd gebruik gemaakt van een bijzondere staalsoort, S460, ook wel bekend als hoge-sterkte-staal. Het opvallend dunne brugdek dat uit zowel staal als een speciaal sneldrogend beton bestaat heeft een geluiddempend ballastbed. Om de brug zijn slanke silhouet te laten houden zijn er maar weinig verbindingspunten tussen de bogen en zijn zoveel mogelijk constructieve elementen onzichtbaar gemaakt. De Zandhazenbrug zit vol inventief ontwerp, een voorbeeld daarvan zijn de zogenaamde booggeboortes, de verbinding tussen bogen en het brugdek. De bogen staan gekanteld en niet recht, en bovendien zit er een draai in. De gevolgen voor de krachtverdeling zijn behoorlijk complex en daardoor moest er een inwendig systeem van stalen schotten worden ontworpen. Niets van te zien, wie de brug passeert ziet stalen vlakken strak op elkaar aansluiten.
Een spectaculair bouwproces
Door de locatie, zo pal aan de A1, was er weinig ruimte om de brug ter plekke te assembleren. Het stalen gevaarte bestaat in totaal uit 242 delen, waarvan er een paar, zoals de onderdelen waar de booggeboortes van gemaakt zijn, wel 120 ton wegen. Die arriveerden dan ook over het water, bij de Hollandse Brug. Alle andere delen kwamen op diepladers.
Toen de brug in elkaar gezet was stond hij een kleine 400 meter van de plek waar hij deel uit zou maken van de Flevolijn. Wat er toen gebeurde mag een unicum in de Nederlandse bouwgeschiedenis heten. Er werd een speciaal wegdek aangelegd waarover de gehele brug, met een gewicht van 8500 ton, in een enkele nacht op de goede plek gereden werd. Dat gebeurde in een tijd van 6 en een half uur, en op 236 assen. Het was landelijk nieuws toen in de nacht van 6 op 7 mei 2016 de brug als een zeeschip op het land, naar zijn plek tussen de landhoofden kroop. De A1 kon twee uur eerder dan gepland alweer open, en na een dag en een nacht lassen reden er treinen de Flevopolder in. De nieuwe brug kon worden geplaatst met een minimum aan hinder voor weg- en treinverkeer. De Zandhazenbrug is een elegant en indrukwekkend icoon van Nederlands ontwerp- en bouwvernuft.
Awards
Winnaar: Nationale Staalprijs 2018
Architect: ZJA
Klant: Rijkswaterstaat
Opdrachtgever: SAAone (VolkerWessels, Boskalis, HOCHTIEF en DIF) .
Constructief ontwerp: Iv-Infra
Staalconstructie: Victor Buyck
Jaar: 2016
Foto's: Copyright ProRail, Vliegveld Hilversum, Rijkswaterstaat
Project: #686
