AMFORA Amstel, Amsterdam

Een visionair toekomstplan

Het oude Amsterdam, gebouwd in een drassige delta van riviertjes aan een zee-arm is een stad in het water. Die enorme hoeveelheid vierkante meters, grofweg een miljoen, zijn dankzij moderne bouwtechnieken goed en veilig te ondertunnelen, wat een flinke ontlasting van het overvraagde stadscentrum zou kunnen opleveren.

Samen met Strukton ontwikkelde architectenbureau ZJA al in 2010 een plan om door ondergronds bouwen niet alleen fietsers, voetgangers en groen meer ruimte te geven, maar ook nieuwe gewenste faciliteiten toe te voegen. In dit plan dat AMFORA heet (Alternatieve Multifunctionele Ruimte Amsterdam), worden ook technische zaken opgelost en verbeterd, die de stad bezighouden: de aanwezigheid van installaties voor energiedistributie op het maaiveld, de beperkte ruimte voor kabels en leidingen, het onderhoud van de kademuren. AMFORA benut de ondergrond om ruimte te maken voor bewoners en bezoekers van de stad en de leefkwaliteit te verbeteren. In 2010 ontving het ontwerp voor AMFORA Amstel de MIPIM Future Award, in de categorie Big Urban Projects.

Aan de Amstel

Daar waar de Amstel door het oude stadshart stroomt bevinden zich veel functies op straatniveau die beter ondergronds zouden kunnen zijn. Denk aan opslagruimtes, garages, werkplaatsen en installatie-technische voorzieningen. Dat geeft ruimte voor horeca, winkels, en voorzieningen die hier passen en gemist worden.

Artis, de Hortus, Carré, de Stopera, universiteitsgebouwen, bekende hotels en musea liggen allemaal op korte loopafstand van dit deel van de rivier. Alleen al het uitsparen van autoverkeer en het ondergronds parkeren zou enorm schelen in het straatbeeld. Maar de ondergrondse ruimtes, die tot zes lagen diep gebouwd kunnen worden, bieden ook uitbreidingsmogelijkheden voor nabijgelegen instellingen. Denk aan archiefruimtes voor de Nederlandse Bank, extra collegezalen voor de universiteit, een extra foyer bij Carré, extra zalen onder het Amstelhotel. Maar daarnaast ook voor een winkelcentrum, een bioscoopcomplex en tennis- en padel-banen of een sportschool.

Vervoer en energie

Het gebied aan de Amstel waar AMFORA gerealiseerd zou kunnen worden ligt pal tussen twee metro-lijnen, de Noord-Zuidlijn en de Oostlijn en is makkelijk als overstap station te realiseren. Te denken valt aan een elektrisch ‘people mover-systeem’ dat de twee stations ondergronds verbindt.

AMFORA Amstel is ontworpen als energieneutraal project. Door de nieuwe gebouwde ruimte en de toepassing daarin van zogenaamde betonkern-activering, kunnen niet alleen de ondergrondse voorzieningen maar ook de gebouwen bovengronds een grote stap maken in duurzaam energie-gebruik en het koelen van de stad. Betonkernactivering is een techniek waarbij het vermogen van beton om warmte of koude op te slaan gebruikt wordt door de inbouw van leidingen met water.

De vormgeving van de beleving

De grote schaal van de ondergrondse ontwikkeling van AMFORA Amstel dwingt ertoe zorgvuldig na te denken over de ruimtelijke beleving van de gebruikers. Ondergronds wekken onoverzichtelijke, schemerige en lage ruimtes nog meer een onbehaaglijk effect op. Niemand wil het gevoel krijgen in een ondergronds labyrint terecht te zijn gekomen. Vandaar dat in het ontwerp alles gericht is op overzicht en oriëntatie. Doodlopende ruimtes worden vermeden, vides geven overzicht over meerdere bouwlagen en geven vorm aan een natuurlijk richtingsgevoel voor de bezoekers. Nog meer dan in een bovengronds bouwwerk telt de keuze van de verlichting, de kleuren en de materialen. Hoogwaardige materialen, zoals rvs en natuursteen, maar ook de toepassing van groen dragen bij aan een prettig gevoel voor wie de zes ondergronds verdiepingen gebruikt. Bovengrondse herkenningspunten, zoals bruggen en bekende gebouwen zijn gebruikt om je ondergronds te oriënteren.

AMFORA Amstel draagt bij aan een groenere en gezonde stad, met meer openbare ruimte die comfortabel en levendig is, zonder dat bereikbaarheid of bevoorrading eronder lijden.

Awards
Winnaar: MIPIM Future Projects Award 2010, categorie Big Urban Projects

Architect: ZJA
In samenwerking met: Strukton
Jaar: 2010

Project: #453