De Shaded Dome als idee
Wie afloopt op een Shaded Dome zou zich kunnen afvragen: is dit nou een tent of een gebouw? Bij het betreden en bestuderen ervan wordt duidelijk dat het nog het meest correct is om als antwoord op die vraag twee antwoorden te accepteren: het is geen van beide en tegelijkertijd allebei.
De Shaded Dome heeft als buitenste huid een van hoogwaardige vezels gemaakt doek en dat deel is dus tent-achtig. De Shade steunt op stalen buizen, die op de knooppunten van het netwerk van staalkabels zijn bevestigd en omhoogkomen als de eronder gelegen blaashal wordt opgeblazen. Het doek van de Shade kan een rijk arsenaal aan functies vervullen, afhankelijk van de locatie en het type gebruik dat van de Shaded Dome gemaakt wordt. Van de reflectie van zonlicht en het reguleren van een warmte-afvoerende convectiestroom.
Het interieur van de Shaded Dome is een verbluffend ruime vrije ruimte, die dus verdeeld en gebruikt kan worden zonder met constructieve obstakels rekening te houden. Voeg daar nog eens bij dat de Shaded Dome in enkele dagen af te breken is en op een andere locatie snel weer op te bouwen en bovendien in zijn vorm, maat en visuele uitstraling aanpasbaar is, dan wat eerst een paradox leek opeens begrijpelijk. De Shaded Dome is niet zozeer een gebouw of een tent of allebei, het is een integraal flexibel bouwconcept, dat zich aanpast aan de vragen en behoeften van de gebruikers en de opdrachtgever.
Efficiënt en energie-bewust bouwen
De Shaded Dome werd oorspronkelijk ontwikkeld als antwoord op de vraag naar zuinige en tijdelijke sportgebouwen in een heet woestijnklimaat. Het concept was geïnspireerd door traditionele technieken zoals de nomadentent, de windtorens en het zogenaamde tropendak, waar ook een extra losse laag met ventilatiegaten een spouw schept die een gebouw door convectiestroom koelt. Maar al snel bleek dat mensen in heel andere klimaten en situaties interesse toonden voor de Shaded Dome.
Of het nu gaat om scholengemeenschappen met weinig geld die in een onzekere huisvestingssituatie toch overdekte sportfaciliteiten willen aanbieden, of het ministerie van Defensie dat zoekt naar tijdelijke behuizing voor militairen op missie, die energiezuiniger en daarmee minder afhankelijk van constante bevoorrading en dus veiliger zijn, steeds blijkt de Shaded Dome in zijn combinatie van eigenschappen en flexibiliteit een aantrekkelijk concept te zijn.
De aanpasbaarheid van de Shaded Dome is het resultaat van een paar fundamentele ontwerp-beslissingen. Ten eerste dat er wordt uitgegaan van het streven naar minimaal materiaalgebruik en zo duurzaam mogelijk energiegebruik. De tweede keuze is die voor een demontabele en makkelijk te verplaatsen bouwwijze. Uit die beslissingen volgen twee consequenties, namelijk de keuze voor een blaashal en die voor een intelligente tent-constructie, die op elkaar afgestemd worden dankzij een zogenaamd parametrisch, generiek ontwerp. Dat wil zeggen, dat maat en vorm schaalbaar en aanpasbaar zijn zonder de constructieve eigenschappen in gevaar te brengen. De Shaded Dome is niet één ontwerp, maar een grote virtuele familie van ontwerpen.
Het Vrijheidsmuseum in Groesbeek vindt zijn nieuwe behuizing in een Shaded Dome. Het klinkt vreemd, dat een museum, dat per definitie een instituut is dat continuïteit belichaamt, kiest voor een lichte en makkelijk te verplaatsen bouwwijze. Maar het is de veelzijdigheid van de Shaded Dome die de keuze verklaart. Ten eerste is de Shaded Dome een voordelige bouwwijze. Licht en snel. Verder is het voor het Vrijeidsmuseum van groot belang dat de binnenruimte makkelijk en zonder grote kosten anders is in te delen en te gebruiken. Hun evenementen en exposities vereisen dat en de Shaded Dome biedt maximale flexibiliteit. De energiehuishouding is voor een zo licht gebouw zeer gunstig en is in de toekomst zonder grote investeringen en aanpassingen te verbeteren. De technische ontwikkelingen in de vele soorten textiel die in de Shade gebruikt worden gaan snel.
Architectuur van de toekomst
De noodzakelijke energietransitie, de onzekerheden die met economische en geopolitieke instabiliteit ontstaan, de snelle maatschappelijke veranderingen onder invloed van technologie, vergrijzing en immigratie, ze veranderen de vragen die de maatschappij aan architecten stelt.
De Shaded Dome is een voorbeeld van toekomstgerichte architectuur. Je kunt eraan aflezen dat die begint bij de analyse van de maatschappelijke vraag in termen van minimale vereisten. En vervolgens de aanwending van een ruim spectrum van de nieuwste technologische, ecologische en maatschappelijke inzichten. De kracht van de Shaded Dome is de manier waarop het ontwerp zich verhoudt tot onzekerheden: de eigenaar, de functionaliteit, de economische en sociale omstandigheden, ze kunnen snel veranderen en dat trekt een zware wissel op het neerzetten van gebouwen die lang mee moeten om hun investering economisch en maatschappelijk rendabel te laten zijn. Licht, flexibel, mobiel en energiebewust bouwen is het antwoord. Het gaat om de mensen en hun behoefte aan architectuur, het gaat erom die relatie zo simpel en soepel mogelijk te maken. En dat kan alleen als de architect een organisch team vormt met uitvinders, constructeurs en bouwers, en dat is precies waaruit de Shaded Dome is ontstaan: Shaded Dome Technologies bestaande uit architectenbureau ZJA, Poly-Ned en Royal HaskoningDHV zijn de bedenkers, ontwikkelaars en leveranciers van de Shaded Dome.
Award: Publieksprijs De Vernufteling 2016
Project: #750
