Een proef met duurzame, houten portalen
We letten er niet zo op, maar in de achtergrond van het dagelijks leven zitten ontstellende hoeveelheden staal verwerkt. Neem de portalen met richtingborden, matrixborden en camera’s boven de snelwegen. Al in 1998 ontwierp architectenbureau ZJA in opdracht van Rijkswaterstaat als proef een houten variant om met het oog op het reduceren van CO2 uitstoot (bij het produceren van staal) en het duurzaam binden van CO2, de portalen boven de snelwegen te vervangen door houten ontwerpen.
Het zou een misvatting zijn de driehoeks-tralieligger die traditioneel gebruikt wordt in hout uit te voeren. Het grote aantal verbindingen is veel te bevattelijk voor vochtophoping en dus voor mos- en schimmelvorming. Het zoeken was naar een ontwerp dat de benodigde stijfheid heeft voor een overspanning van 45 meter, dat zo min mogelijk verbindingen heeft waar de elementen greep op hebben en dat eenvoudig en goedkoop te produceren is.
Een gelijmde buis
Het ontwerp van ZJA bestaat uit een stevig naaldhouten A-frame, gevat in een stalen profiel, dat een portaal steunt in de vorm van een ronde houten buis, die ontstaat door trapeziumvormige gelamineerde liggers in een cirkel te plaatsen, De keus daarvoor heeft meerdere redenen. De eerste is dat het een ideale, droge kabelgoot is. De tweede, dat het maken van een rond en hol spant niet alleen een heel goed weerbestendig en stijf materiaal oplevert, maar bovendien eenvoudig te produceren is. De buis-vorm maakt het mogelijk een vacuüm-techniek toe te passen. Door met een zuiginstallatie onderdruk op te wekken in de holte, worden de zojuist gelijmde liggers tegen elkaar geklemd. Er zijn geen klemmen nodig. Het resultaat is een gladde en sterke overspanning, die door zijn toepassing van gelamineerde liggers een extra duurzaam effect heeft: het vereist juist resthout in kleine formaten, geen massieve balken. Al het gebruikte hout is onbehandeld naaldhout. De nieuwe kostbare grote balken blijven gespaard.
De naden van de buis zijn goed bestand tegen het weer en aan de uiteinden zorgt een open raster voor goede ventilatie. Over de buis is een dun gebogen RVS plaat aangebracht, bij wijze van paraplu, om de directe impact van regen te ondervangen.
De evalutatie
Wie denkt dat deze lang geleden geplaatste houten wegportalen vergeten zijn, vergist zich deerlijk. Onlangs kwam de Wageningse Stichting Houtresearch met een rapport gebaseerd op meer dan 15 jaar nauwkeurige monitoring van deze alternatieven soort stalen portalen. De uitkomsten zijn verrassend positief.
Terwijl stalen portalen na 8-12 jaar helemaal opnieuw van een beschermende coating moeten worden voorzien, functioneren de door ZJA ontworpen houten portalen na 15 jaar nog geheel naar wens, zonder onderhoudsbehoefte. Er is ook een nieuwe berekening gemaakt wat betreft de CO2 reductie van de houten versie ten opzichte van de reguliere portalen: 94 %. Er is ook voor de houten wegportalen een berekening gedaan volgens de Milieu Kosten Indicator (MKI), die in euro’s uitdrukt hoeveel een constructie met zich meebrengt aan maatschappelijke kosten op basis van een levenscyclus-analyse om de milieueffecten ongedaan te maken. Daaruit bleek dat deze 78 % minder kosten dan een stalen wegportaal.
Houten wegportalen zijn duurzamer, onderhoudsvriendelijker en op lange termijn voordeliger dan stalen. Rijkswaterstaat experimenteert ook met houten vangrails, geluidsschermen, hectometerpaaltjes en verkeersborden.
Award
Winnaar: Houtinnovatieprijs 1999
Project#128
