Passen en meten
Weinig mensen weten dat er zoiets bestaat, maar de snelweg A27 (van Breda naar Almere) heeft een door Rijkswaterstaat omschreven route-ontwerp, oftewel een lijst van eigenschappen waaraan de vormgeving van de viaducten, geluidswerende schermen en andere elementen van en aan de snelweg moeten voldoen. Architectenbureau ZJA is betrokken bij dat route-ontwerp van de A27 op het gedeelte tussen aansluiting Utrecht-Noord - knooppunt Eemnes - aansluiting Bunschoten-Spakenburg.
Dichtbevolkt gebiedt bij de A27
In een relatief dichtbevolkt gebied is het moeilijk om de bredere snelweg in te passen in het landschap en bij alle keuzes te bedenken dat niet alleen de weggebruikers een veilige, rustige en overzichtelijke ervaring moeten hebben, maar ook de omwonenden zo min mogelijk last zouden moeten ondervinden.
In het ontwerp van ZJA voor dit stuk snelweg zijn bij de viaducten en fly-overs steeds de bestaande constructies op een subtiele manier uitgebreid en aangepast, zodat in de verhouding tussen volume en licht, de verbreding zo min mogelijk aandacht hoeft te trekken. De dikte van het dek, de vorm en onderlinge afstand van de kolommen, het gebruikte materiaal en de coatings alles speelt mee om een natuurlijk beeld te bereiken.
De snelweg en de omgeving
Juist als er weinig ruimte overblijft, is de inpassing van een snelweg van cruciaal belang. De geluidswerende schermen moeten voldoende hoogte hebben, maar ook niet teveel schaduw werpen op de bewoning die dichtbij de A27 ligt. Op alle locaties moet een optimale verhouding tussen die twee factoren worden gevonden. De grond kerende constructies in het talud werden aangepast en steiler gemaakt om minder ruimte op te eisen en zo min mogelijk bomen en struiken te hoeven rooien.
Net als bij de viaducten geldt bij de geluidsschermen dat een onnadrukkelijke samenhang en transparantie het beste resultaat oplevert. Het beste ontwerp in deze gevallen maakt zichzelf onzichtbaar. Niemand valt op dat er ontwerp-keuzes zijn gemaakt, omdat alles er vanzelfsprekend uitziet.
De A1 en het open landschap
Ook de A1 vanaf knooppunt Eemnes tot aansluiting Bunschoten-Spakenburg is verbreed. Het grote verschil is dat de A1 geen nauw omschreven route-ontwerp heeft en door een veel ruimer en opener landschap loopt. Dat gaf ook meer vrijheid voor het ontwerp van ZJA. Hier is de Hollandse polder en de aanwezigheid van de prominente Hollandse lucht de belangrijkste ruimtelijke ervaring. Vandaar dat de geluidsschermen hier transparanter zijn. Aan de zuidzijde van de A1, waar de bebouwing van Baarn ligt, zijn ze van klimmend groen voorzien.
De viaducten aan dit deel van de snelweg hebben randen aan het dek die een satijn-glans hebben, zodat ze op een zachte manier de kleuren van de omgeving, het licht, de begroeiing weerspiegelen en zo laten opgaan in de omgeving. De vormen zijn afgerond en vloeiend. De relatie tussen snelweg en landschap mag niet oppervlakkig en vrijblijvend zijn.
Natuur versterken
De verbreding van de weg geeft ook de kans om de natuur te versterken. Zo is er een faunatunnel Monnikenberg onder de A27 aangelegd net ten zuiden van het spoor van Hilversum naar Amersfoort met lage begroeiing en waterpoelen, die amfibieën, reptielen, vleermuizen en reeën nu gebruiken die zich door het gebied bewegen en zich voeden. De verzachting van de oevers van vaarten en sloten en de aanpassing van de begroeiing van de bermen langs de A1, komt ten goede aan de overlevingskansen van vlinders, woelmuizen, ringslangen en kikkers en verrijkt het ecologische gebied rond de rivier de Eem.
Ja, ook een snelweg en zijn directe omgeving worden vormgegeven. En niet alleen technisch. Om het landschap tot zijn recht te laten komen, de weggebruiker overzicht te geven en de omwonenden zoveel mogelijk te vrijwaren van overlast, is een zichzelf wegcijferend vernuft nodig. Als we er met honderdtwintig kilometer per uur overheen schieten staan we er niet bij stil, maar de Nederlandse snelwegen zijn zorgvuldig vormgegeven kijk-machines.
Klant: Rijkswaterstaat
Opdrachtgever ZJA: 3Angle (aannemerscombinatie van Heijmans, Fluor, 3i Infrastructure)
Jaar: 2016 - 2018
Foto's: Rijkwaterstaat, Ton Bosboom, AEROVISTA
Project: #1014
