Ecoduct De Borkeld, Rijssen

Oversteek voor bosdieren

Even ten zuiden van Rijssen, doorsnijdt de drukke snelweg A1 een bosgebied dat tussen de jaren dertig en vijftig van de twintigste eeuw werd aangeplant. Het is glooiend bebost terrein, maar er zijn ook heides vol jeneverbesstruiken. Rijkswaterstaat gaf in 2001 de opdracht om een oversteek voor bosdieren te maken, een zogenaamd ecoduct. Architectenbureau ZJA ontwierp wat nu ecoduct de Borkeld heet tussen de Groene Kruisbossen en het bosgebied bij de Friezenberg.

Algemeen wordt aangenomen dat zulke natuurbruggen bedoeld zijn om herten en zwijnen veilig te laten oversteken, zodat ze ongehinderd kunnen gaan en staan waar ze willen. In feite maakten de eerste ecoducten die eind twintigste eeuw gebouwd werden deel uit van de Ecologische Hoofdstructuur, die erop gericht was de biodiversiteit en vooral de genetische variëteit van de dierenpopulatie te versterken. Een snelweg scheidt groepen herten, egels, eekhoorns, zwijnen, marters, hermelijnen, reptielen en vergroot zo het gevaar van inteelt. Een rijke genetische mix maakt een populatie robuuster en minder kwetsbaar voor ziekten. Ook insecten en planten die bij de lokale biotopen horen verspreiden zich beter dankzij natuurbruggen.

Elegant en ingepast

Het in 2003 in gebruik genomen ecoduct werd door ZJA ontworpen om de oversteek zo goed mogelijk in te passen in het landschap, zowel voor de automobilisten als voor de dieren. Voor automobilisten is het prettig om een simpel, overzichtelijk en zo open mogelijk bouwwerk te zien tijdens de passage op hoge snelheid. Daarom is gekozen voor een grote overspanning zonder steunpunt in het midden. Het ecoduct bestaat vanaf de weg gezien uit lange en elegante lijnen. Dat komt door de brede rand, die zich in het midden subtiel verhoogt, en door de royale, afgeronde landhoofden. Ook al is onlangs de weg verbreed, de zone tussen ecoduct en weg is een afwisselend begroeid terrassenlandschap waar kleine dieren ook in evenwijdig aan de snelweg kunnen blijven passeren.

Voor de dieren dient een faunabrug met zachte dwang uit te nodigen tot een veilige oversteek. Vandaar de hoge wanden en de afscherming van de net oostelijk gelegen fietsroute. De trage bogen van het ontwerp vernauwen de open ruimte zo zacht mogelijk tot de versmalling van de eigenlijke brug. Begroeiing tegen de betonnen reling aan schermen visueel en akoestisch de dieren zoveel mogelijk af van het verkeer.

Naar goed Nederlands gebruik wordt hierdoor slim en sober ingrijpen de natuur, die zich in het cultuurlandschap vestigt, ondersteund. Dat vereist een zo soepel mogelijk samengaan van bouwwerk en landschap, en het optimaal verweven van de waarneming van de automobilisten en die van de dieren. Daarvan is deze bescheiden en elegante natuurbrug een sprekend voorbeeld.

Award
Nominatien: Dutch Conctrete Award 2005

Architect: ZJA
Opdrachtgever: The Dutch Road and Transport Authority
Jaar: 2004

Project: #303