Een nieuw landschap voor de rivier

Het denken achter het plan Ruimte voor de Rivier is een radicale breuk met de traditionele Nederlandse omgang met het water. In plaats van de rivier achter hoge dijken zo snel mogelijk naar zee te laten stromen, draait het in dit plan om de noodzaak van waterberging. Diepere uiterwaarden, nevengeulen en moerasgebieden, alles om het gevaar op overstroming te verminderen. Dat daarmee ook nieuwe natuurgebieden en recreatieve mogelijkheden ontstaan is ook bij Nijmegen goed te zien. Tussen Waal en Spiegelwaal ligt nu een populair eiland, Veur-Lent, dat bereikbaar is via een aantal nieuwe bruggen. De Spiegelwaal is ideaal voor watersporters.

De oude Waalbrug met zijn grote boog domineert het vergezicht. Het is een blikvanger die in een monumentaal gebaar de rivier overwint. De Verlengde Waalbrug spiegelt de verhoudingen. Het is een brug die op het land werd gebouwd om daaronder een rivier-arm uit te graven. Zijn doel is om de rivier ruimte te geven en beter te leren kennen, van dichtbij. Daarom vermijdt het ontwerp van de Verlengde Waalbrug de concurrentie met de boog van de Waalbrug en verlegt de aandacht naar de onderkant, de pijlers en de landhoofden, het eiland en de nabijheid van het stromende water. Door de aandacht naar de onderkant van de brug te verleggen versterkt de Verlengde Waalbrug de beleving van het nieuwe recreatiegebied rondom de Spiegelwaal.

Een brugdek zonder tuien of boog vereist pijlers en de vorm daarvan moest constructief functioneel te zijn, maar diende hier in zijn verschijning ook de vormende kracht van stromend water op te roepen. Denk aan geulen op het strand of keien die door langsstromend water hun vloeiende vorm gekregen hebben. ZJA maakte een parametrisch model waarin alle krachten en eigenschappen functioneel aan elkaar gekoppeld zijn. Het systeem genereerde duizenden varianten van het ontwerp van de pijlers. Uiteindelijk vonden de ontwerpers de vorm die niet alleen de brug draagt en de gewenste ruimtelijke en visuele uitwerking heeft, maar die ook nog eens ter plekke kon worden gestort.

De gestroomlijnde vorm van de pijlers vereist namelijk een bijzondere bekisting. De enorme pijlers ontstonden in een geraamte van gefreesde balken, bekleed met gebogen multiplex platen. Het wapenen, storten en afwerken van de pijlers werd met grote aandacht voor detail gedaan. Bekistingsolie en roest zouden het oppervlak van de pijlers kunnen aantasten. Juist omdat de brug ontworpen was om vooral van onderaf beleefd te worden werden de laatste ongerechtigheden met de hand verwijderd. Opmerkelijk is de flauw ingedeukte plek vlak onder het brugdek dat in iedere pijler zit. Bal een vuist en zie het kuiltje in je pols verschijnen. Een detail in het beton dat de krachten die in het spel zijn met een lichamelijk beeld oproept.