Onderzoek naar Overschie
In de gemeente Rotterdam zijn tussen 1945 en het midden van de jaren zeventig in hoog tempo veel scholen, zwembaden, consultatiebureaus, sporthallen, buurthuizen en kleine theaters gebouwd. Dit maatschappelijk vastgoed is inmiddels hard aan vervanging toe. Bij de besteding van 1.6 miljard aan de vervanging van 20% van die gebouwen, vroeg de gemeente zich af: moeten we de manier waarop we die nieuwe gebouwen ontwikkelen, inpassen en laten ontwerpen niet ook vernieuwen? Zo ontstond de pilot Ontwerpend Ontwikkelen, waarin gemeente Rotterdam, De Veldacademie, AIR/Van der Leeuwkring en partijen uit de wereld van ontwikkelaars en woningbouw de handen ineen sloegen. De inzet daarbij was om de creativiteit die in het stedenbouwkundige en architectonische ontwerpproces schuilt zo direct mogelijk te koppelen aan de behoeften, vragen, voorkeuren van direct betrokkenen en belanghebbenden.
Sidelingepark, het Spel
Architectenbureau ZJA leverde aan deze pilot een bijdrage samen met Arttenders in de vorm van een spel: Sidelingepark, het Spel, dat bewoners, betrokkenen, bestuurders en ontwerpers in staat stelt de ontwikkeling van het Sidelingepark in Overschie zo concreet en beeldend mogelijk te begrijpen en te bediscussiëren.
De spel-vorm is een beproefd model dat in onderzoek, onderwijs en communicatie wordt ingezet om een groep mensen met verschillende kennis en belangen te laten nadenken en overleggen over ruimtelijk beleid. Het bijzondere van Sidelingepark, het Spel, is dat het die speelruimte biedt maar dat de onderdelen en de structuur ervan gebaseerd zijn op de uitkomst van een uitgebreid tweeledig onderzoek. Samen met Arttenders werden bewoners, ondernemers, onderwijskrachten, bestuurders van clubs en andere betrokkenen geïnterviewd. Daarnaast werd een analyse van de context gemaakt en de architectonische mogelijkheden van de situatie en de bestaande gebouwen onderzocht. Die inventarisatie van wensen en waarden en van mogelijke scenario’s voor oplossingen zijn in de vorm van een spel het antwoord op de vraag van de gemeente naar een alternatief voor het traditionele proces van ontwerpen en ontwikkelen.
Het spel, structuur en vormgeving
Hoe zit het spel in elkaar? De onderliggende structuur van het spel bestaat uit de aanbevelingen die ZJA deed: een parkeergarage onder een verhoogd maaiveld en een brede oversteek voor fietsers en voetgangers. Twee: de bouw van een nieuw zwembad gecombineerd met maatschappelijke functies, en drie, het voorstel de oude nijverheidsschool te transformeren tot een verzamelgebouw voor horeca, creatieve commercie, studio’s en buurthuis. Op de plattegrond van het park worden allereerst de transparante fiches neergelegd waar die belangrijkste ingrepen zouden moeten plaatsvinden.
Vervolgens gaan de spelers aan de slag met de 64 programma-kaarten met gewenste functies die een plaats kunnen krijgen. Muziek-studio’s, naschoolse opvang, jeugdhonk, supermarkt, sportschool enzovoort. Zo wordt concreet welke beperkingen en dilemma's er meespelen en zo worden ook de onvermoede gunstige combinaties zichtbaar, waar nog niemand aan dacht.
Sidelingepark, het Spel is visueel en tactiel aantrekkelijk om te spelen. Het zit in een bijzondere koffer, bestaande uit gestapelde platen golfkarton met daarin uitsparingen gemaakt voor de kaarten, het speelveld en de fiches. Het golfkarton is overgebleven uit een ontwerp dat ZJA maakte voor een Skybox in de Johan Cruijff Arena in Amsterdam. Verschillen in materiaal, vorm en kleur van de fiches geven het type functie en de omvang in vierkante meters aan. Ook groen en waterpartijen hebben eigen fiches.
Ruimtelijke en maatschappelijke waarden
Sidelingepark, het Spel maakt het mogelijk alle betrokken partijen bij het ontwerp en de ontwikkeling te betrekken, niet alleen beleidsmedewerkers en experts. Het is een model dat helpt om conflicten tussen belangen en de verkokering van het proces te voorkomen. Het spel biedt de kans om lastig meetbare maar doorslaggevende factoren zoals lokale identiteit, de aanwezige sociale netwerken en het belang van sociale verbinding te koppelen aan economische en ruimtelijke belangen en mogelijkheden. Het spel kan helpen alle vormen van kennis en ervaring, en de kracht van de lokale gemeenschap aan te spreken en om te zetten in een plan dat toekomst heeft en op draagvlak kan rekenen.
Architect: ZJA
Social design: Arttenders
Opdrachtgever: Vastgoedbedrijf Rotterdam
Jaar: 2022
Project: #1282
